Cây chóc ri hay nhiều nơi còn gọi là chóc chuột, hay bán hạ nam là loài cây thuộc họ ráy, mọc nhiều ở các vùng đồng bằng phía Bắc và Bắc Trung Bộ nước ta. Củ của loài cây này được lấy về chế làm bán hạ nam, có công dụng tương tự như bán hạ bắc.
Nội dung chính
Củ Chóc hay còn gọi là Bán hạ nam, Bán hạ ba thuỳ, Chóc chuột
Tìm hiểu vị thuốc Chóc ri
- Tên gọi: Chóc ri, bán hạ nam
- Danh pháp khoa học: Typhonium blumei Nicol. et Sivad. Họ: Ráy (Araceae).
- Đặc điểm: Cây thảo nhỏ, cao 10 – 15 cm. Thân rễ gần hình cầu. Lá mọc từ thân rễ, hình tim hay hình mũi mác, có 3 thùy; thùy giữa lớn hình trái xoan, các thùy bên nhỏ hình trái xoan - tam giác, mép nguyên, hai mặt nhẵn; cuống lá có bẹ to, dài gấp 4 – 5 lần lá.
Theo bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, dược liệu có cụm hoa mọc trong một mo có phần ống hình trứng thuôn, dài 2 – 3 cm, phần phiến hình trái xoan – mũi mác xòe rộng rồi thuôn dài thành mũi nhọn, màu đỏ thẫm; trục mang hoa đơn tính trần, phần hoa cái ngắn ở gốc, tiếp đến phần hoa không sinh sản dài hơn, mang rất nhiều hoa, ở phần này thường một túm lông dài màu trắng, trên nữa là phần trục không hoa dài; phần mang hoa đực dài chỉ bằng 1/2 phần không mang hoa; phần cuối trục thuôn nhọn, màu đỏ thẫm, hoa đực có 2 - 3 nhị, bao phấn không cuống; hoa cái có bầu hình trứng 1 ô. Quả mọng, hình trứng ngược. Mùa hoa quả: tháng 4 - 7.
Bộ phận dùng: Củ.
Thành phần hoá học: Chóc ri chứa alcaloid, sterol.
Một số bài thuốc có sử dụng dược liệu củ chóc(bán hạ)
Bác sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn chia sẻ những bài thuốc trị bệnh từ dược liệu củ chóc như sau:
Chữa ho gió, ho có đờm, ho lâu ngày, nôn mửa
Bán hạ, vỏ quýt khô, rễ dâu mỗi thứ 150g, cát cánh, ô mai, lá chanh, lá táo, cam thảo dây mỗi thứ 100g, đường 200g. Bán hạ, vỏ quýt, rễ dâu, cát cánh đem phơi sấy đến khô giòn rồi tán bột; ô mai bóc lấy cùi giã nhuyễn; lá chanh, lá táo, cam thảo dây đem sắc với 400ml nước đến khi còn khoảng 100ml; đường nấu thành siro. Tất cả trộn đều vo thành viên 0,5g. Người lớn dùng 15–20 viên/ngày. Trẻ em dùng từ 5–15 viên tùy từng độ tuổi, ngậm nhiều lần trong ngày.
Bán hạ 15g, vỏ quýt 15g, hạt cải củ 15g, hạt cải bẹ 10g đem sắc lấy nước uống
Chữa đờm dãi kéo lên vướng cổ, nghẹt thở, ho tức ngực, đau bụng, nôn mửa, đi ngoài
Bán hạ 8g, trần bì 8g, gừng sống 6g. Tất cả đem sắc nước uống.
Chữa hắc loan, bụng đầy trướng
Bán hạ (chế với gừng), quế, mỗi vị một lượng bằng nhau, đem tán bột uống với nước sắc của lá lấu và xương bồ.
Lưu ý, thận trọng khi dùng bán hạ trong chữa bệnh
Theo nghiên cứu trên động vật, dịch chiết cồn của bán hạ có thể gây co quắp ở con vật đến chết. Tác dụng này giống như tác dụng hưng phấn của bán hạ đối với mạt tiêu thần kinh.
Bán hạ được dùng cho những đối tượng bị nôn mửa, đờm thấp, hen suyễn, nhức đầu, mất ngủ; dùng ngoài có tác dụng tiêu thũng.
Tuyển sinh lớp Y sĩ Y học Cổ truyền Sài Gòn
Nếu bạn có nhu cầu học Y sĩ Y học cổ truyền. Hãy liên hệ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn địa chỉ số 215 D+E Nơ Trang Long – Quận Bình Thạnh - Thành Phố Hồ Chí Minh.
☎ Hotline: 07.6981.6981 - 09.6881.6981. Zalo tư vấn: 09.6881.6981