Nội dung chính
Dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tư vấn tác dụng phụ của GlucoCorticoid thường gặp khi dùng liều cao, kéo dài, gây suy thượng thận do ngưng dùng thuốc đột ngột.
- Dược sĩ Sài Gòn tư vấn cách bù nước và điện giải cho trẻ thế nào cho đúng?
- Bị đau đầu, chóng mặt là rối loạn tiền đình hay thiểu năng tuần hoàn não, tụt huyết áp?
Dược sĩ nhà thuốc tư vấn tác dụng phụ của GlucoCorticoid
Biến chứng sớm
Viêm loét dạ dày:
- có thể gây loét nhiều ổ, thường tại bờ cong lớn.
- Hay gặp khi suy dinh dưỡng, dùng thêm các thuốc NSAID hay có tiền căn viêm loét dạ dày.
- Có thể do tăng sản xuất acid, giảm sản xuất chất nhày, giảm sự tái sinh tế bào.
Giảm sức đề kháng của cơ thể:
- Dễ bị nhiễm trùng với vi trùng sinh mủ, lao, virus, nấm.
- Lao tiềm ẩn có thể trở thành nặng thêm.
- Các dạng nhiễm virus như thủy đậu, herpes, zona, sởi, có thể trở thành cấp tính
Tâm thần kinh:
- Hay gây hưng phấn, ăn ngon miệng, mất ngủ
- Nếu nặng hơn có thể có cơn nói sảng, hoang tưởng, trầm cảm, lú lẫn
- đã có tiền căn bệnh tâm thần dễ bị, có thể có cơn tâm thần cấp
Biến chứng muộn
Rối loạn phân bố mỡ, thay đổi ở da niêm:
Vẻ mặt hay kiểu hình dạng Cushing: mặt tròn, mỡ tập trung vùng gáy, thân mình (bụng, vai, lưng)
Chân tay teo gầy, sức cơ yếu (do dị hóa đạm)
Da mỏng, da dễ bị bầm máu khi va chạm nhẹ, dễ bị nứt, chậm hoá sẹo khi bị thương (GC ức chế tạo protein, giảm tạo collagen ở mô liên kết)
da mặt ửng đỏ, nhiều mụn trứng cá.
Có thể có rậm lộng (hirsutisme)
Rối loạn ở xương
- Loãng xương
Do dị hoá đạm → khung chất đạm của xương trở nên thưa thớt, corticoid ức chế sự hoạt động của tạo cốt bào, giảm sự hấp thu calci ở ruột nên dễ bị loãng xương.
Người lớn tuổi dễ bị gãy xương ở xương dài, xẹp đốt sống
Dễ bị khi dùng GC liều cao, lâu ngày
- Họai tử đầu xương đùi vô trùng.
Trẻ em bị chậm tăng trưởng
Tăng đường huyết:
- Có thể gây đái tháo đường ở người rối lọan dung nạp hay đái tháo đường tiềm ẩn.
- làm ĐH khó ổn định ở bệnh nhân ĐTĐ
Tăng đường huyết
Rối loạn điện giải:
- Giữ natri và nước (do tác dụng giống aldosterone) làm tăng cân, phù => tăng huyết áp nặng lên và phù nhiều hơn trong suy tim, suy thận.
- Giảm Kali máu.
Mắt :
- Tăng nhãn áp (glaucome): cả khi dùng corticoid nhỏ mắt và toàn thân
- Đục thuỷ tinh thể
Biến chứng khi ngừng thuốc
Tái phát triệu chứng bệnh chính:
Thường do giảm liều nhanh. Triệu chứng tái phát sẽ hết khi tăng liều trở lại. Có thể ngừa tình trạng này bằng cách giảm liều thuồc từ từ.
Suy thượng thận chức năng:
- dùng corticoid lâu ngày nhất là với liều cao, tuyến yên sẽ bị ức chế nên sẽ giảm hoặc ngưng tiết ACTH và làm teo thượng thận nội sinh
- Triệu chứng bị che lấp khi còn đang dùng thuốc
- sẽ lộ rõ khi có stress như nhiễm trùng, chấn thương hoặc một bệnh lý cấp tính nào khác hoặc ngưng thuốc nhất là ngưng thuốc đột ngột đưa đến suy thượng thận cấp
- Sau khi ngưng corticoid, phải có thời gian thượng thận mới hồi phục trở lại
Để giảm bớt tình trạng này, các tác giả đề nghị:
- Khi dùng thuốc với liều cao và lâu, phải giảm liều từ từ trước khi ngưng thuốc
- Khi dùng thuốc đến liều tương đương của prednisone 0.3 mg/kg/ ngày, chuyển sang dùng cách nhật, liều của 2 ngày dùng trong một ngày duy nhất.
- Khi có stress có thể phải chuyển sang dùng hydrocortisone với liều gấp 2-4 lần liều sinh lý hay hơn nữa trong vài ngày cho đến khi hết stress.
Biến chứng khi dùng tại chỗ
Tiêm tại chỗ (trong khớp), thoa ngoài da nếu dùng liều cao vẫn có các biến chứng kể trên
- Có thể nhiễm trùng tại chỗ (vd: nhiễm trùng khớp xảy ra 2-3 ngày sau khi chích)
- Corticoid dạng xịt: nhiễm nấm candida hầu họng
- Da nơi dùng thuốc: teo da ( da lõm, mỏng, nhăn) giãn mạch trên da, dễ bầm và xuất huyết trên da, mụn nước, mụn mủ trên mặt, dễ nhiễm trùng nấm trên da, giảm sắc tố, viêm da….
Trên đây là những tư vấn của Dược sĩ nhà thuốc Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn bạn đọc có thể tham khảo.