Chảy máu mũi là một trong những tình huống cấp cứu tai mũi họng thường gặp nhất. Tuy đa phần các trường hợp đều lành tính và có thể xử trí tại chỗ, song vẫn có những tình huống nghiêm trọng đòi hỏi can thiệp chuyên môn.
Nội dung chính
Đối với sinh viên theo học ngành Điều dưỡng tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, việc nắm vững các kỹ thuật cầm máu mũi không chỉ giúp tăng khả năng phản ứng lâm sàng nhanh chóng mà còn là một phần thiết yếu trong chương trình học kỹ năng thực hành chăm sóc ban đầu.
Bài viết dưới đây sẽ hệ thống hóa các kỹ thuật xử trí chảy máu mũi từ cơ bản đến nâng cao – bao gồm xử lý tại chỗ, nhét mechè mũi, sử dụng catheter và các lưu ý bổ trợ – nhằm trang bị cho sinh viên Điều dưỡng nền tảng kiến thức thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân và giảm thiểu rủi ro trong các tình huống khẩn cấp.
Xử trí chảy máu mũi nhẹ
Đa số các trường hợp chảy máu mũi là xuất phát từ vùng trước vách ngăn, nơi tập trung các mạch máu nhỏ dễ tổn thương do thay đổi thời tiết, chấn thương nhẹ hoặc khô niêm mạc. Trong chương trình học cao đẳng điều dưỡng, đây là một trong những nội dung cơ bản thuộc kỹ năng xử trí ban đầu mà sinh viên cần nắm vững để có thể hỗ trợ kịp thời cho người bệnh.
Kỹ thuật thực hiện:
· Cho bệnh nhân ngồi thẳng, đầu hơi cúi về phía trước để tránh nuốt máu.
· Dùng hai ngón tay bóp chặt phần mềm cánh mũi trong 10–15 phút liên tục, không được buông ra kiểm tra sớm.
· Có thể sử dụng bông tẩm dung dịch co mạch hoặc cầm máu như oxy già, ephedrin 1–3%, hoặc thuốc xịt co mạch tại chỗ để hỗ trợ.
· Sau khi cầm máu, yêu cầu bệnh nhân tránh xì mũi, vận động mạnh hoặc tiếp xúc với môi trường khô trong 24 giờ.
Việc xử lý đúng cách ngay từ bước đầu có thể giúp cầm máu hiệu quả trong phần lớn các trường hợp nhẹ, đồng thời giảm nguy cơ chảy máu tái phát.
Cầm máu mũi nặng: Nhét mechè và kỹ thuật chuyên môn
Khi chảy máu không tự cầm sau 20–30 phút hoặc máu chảy nhiều, lan ra họng sau, cần tiến hành các biện pháp can thiệp chuyên sâu để kiểm soát tình trạng.
Nhét mechè mũi trước:
· Gây tê niêm mạc mũi bằng lidocain trước khi thao tác.
· Chuẩn bị cuộn mechè bông dài khoảng 50 cm, rộng 1–1,5 cm, có thể tẩm mỡ kháng sinh.
· Nhét mechè theo nguyên tắc từ sau ra trước, ép chặt vào vách mũi để tạo áp lực cầm máu, chú ý tránh để mechè tụt xuống họng.
· Sau khi nhét, kiểm tra thành sau họng để đánh giá hiệu quả.
· Mechè thường lưu lại trong 24–48 giờ, cần theo dõi chặt chẽ dấu hiệu nhiễm trùng.
Nhét mechè mũi trước là phương pháp hiệu quả và ít xâm lấn, thường áp dụng đầu tiên trong các ca chảy máu mũi nặng từ phía trước.
Nhét mechè mũi sau hoặc dùng catheter bóng:
· Áp dụng trong các trường hợp máu chảy từ sâu bên trong hoặc tiếp tục chảy dù đã nhét mechè trước.
· Sử dụng ống thông có bóng (như catheter Foley), đưa qua mũi xuống họng sau, sau đó bơm bóng để tạo áp lực tại vị trí chảy máu.
· Sau khi đặt bóng, kéo nhẹ để cố định vị trí, có thể kết hợp nhét mechè mũi trước để giữ bóng đúng chỗ.
· Mechè hoặc catheter thường lưu lại từ 48 đến 72 giờ, kèm theo kháng sinh dự phòng để phòng ngừa nhiễm trùng hoặc biến chứng hoại tử.
Kỹ thuật nhét mechè sau hoặc đặt catheter bóng là biện pháp cần thiết trong các tình huống chảy máu nặng, giúp cầm máu hiệu quả khi các phương pháp cơ bản không đáp ứng.
Biện pháp bổ trợ và các lưu ý an toàn
Bên cạnh các kỹ thuật cơ bản và nâng cao, một số biện pháp bổ trợ giúp nâng cao hiệu quả xử trí và giảm thiểu biến chứng trong quá trình điều trị.
Các kỹ thuật và lưu ý quan trọng:
· Đốt điểm chảy máu (cauter hóa): Nếu xác định rõ vị trí chảy máu, có thể dùng bạc nitrat để chấm nhẹ niêm mạc nhằm tạo sẹo cầm máu. Không nên đốt hai bên vách mũi cùng lúc để tránh hoại tử vách.
· Chườm lạnh: Áp lạnh vùng mũi, trán giúp co mạch, hỗ trợ quá trình cầm máu.
· Theo dõi huyết động: Với bệnh nhân có bệnh lý nền như tăng huyết áp, rối loạn đông máu, hoặc đang dùng thuốc chống đông, cần theo dõi sát để phát hiện sớm nguy cơ tái phát.
· Giáo dục bệnh nhân: Sau điều trị, cần dặn dò tránh hỉ mũi, tránh tiếp xúc với môi trường khô, sử dụng thuốc dưỡng niêm mạc nếu cần.
Các biện pháp bổ trợ và chăm sóc sau xử trí đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hiệu quả điều trị và ngăn ngừa tái phát chảy máu mũi. Với những sinh viên đang học cao đẳng dược, cao đẳng điều dưỡng việc hiểu rõ quy trình xử trí và theo dõi sau can thiệp cũng là nền tảng quan trọng để hỗ trợ bác sĩ và tư vấn đúng cách cho người bệnh trong thực hành nghề nghiệp sau này.
Xử trí chảy máu mũi cần tùy thuộc vào mức độ tổn thương và vị trí chảy máu. Với các trường hợp nhẹ, thao tác đúng kỹ thuật có thể giúp kiểm soát nhanh chóng tại chỗ. Trong các tình huống nặng, nhét mechè hoặc đặt catheter cần được thực hiện đúng quy trình, kết hợp với theo dõi sát để phòng ngừa biến chứng. Nắm vững kỹ thuật và lưu ý lâm sàng sẽ giúp người sơ cứu cũng như nhân viên y tế đảm bảo an toàn cho người bệnh trong mọi tình huống khẩn cấp.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!