Tế tân, một thứ dược liệu được biết đến bởi mùi vị cay nồng không lẫn vào đâu được với những ai đã một lần ngửi qua, nếm thử. Vị thuốc này tính ấm, có rất nhiều công dụng, mọi người cùng tham khảo trong bài dưới đây nhé.
Nội dung chính
Tế tân là cây thân thảo nhỏ
Tìm hiểu những đặc điểm của vị thuốc Tế tân
Tên gọi khác: Thiểu tân, kim bồn thảo, độc diệp thảo, tiểu tân và tế thảo,…
Tên khoa học: Asarum sieboldii
Họ: Mộc hương (danh pháp khoa học: Aristolochiaceae)
Tế tân là loài thực vật cỡ nhỏ, chiều cao chỉ khoảng 10 – 24cm. Thân rễ phân thành nhiều nhánh và bò ngang dưới mặt đất. Cây có rễ nhiều, dài và nhỏ, khi vê ở tay có mùi thơm đặc trưng. Tế tân có lá mọc từ rễ, cuống dài khoảng 5 – 18cm, mỗi cây chỉ khoảng 2 – 3 lá. Phiến lá hình tim, rộng khoảng 6 – 12cm và dài từ 4 – 9cm, mặt lá nhẵn và có rãnh chạy dọc.
Hoa mọc từ rễ, cuống dài khoảng 3 – 5cm và có màu nâu nhạt. Quả gần như là hình cầu, khi nếm vào lưỡi có mùi thơm và vị cay.
Với dược liệu này, toàn cây đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
Tế tân phân bố chủ yếu ở các tỉnh như An Huy, Triết Giang, Cát Lâm, Giang Tây, Thiểm Tây, Liêu Ninh, Cam Túc, Hồ Bắc,… ở Trung Quốc. Loài thực vật này ưa khu vực đất ẩm, có nhiều bóng râm và giàu mùn.
Tế tân thường được thu hái vào giữa tháng 5 – 7. Khi đào cần lấy cả rễ, sau đó đem rửa sạch và phơi trong bóng râm. Dược liệu dễ mốc rữa nên cần để nơi khô ráo và thoáng gió.
Trong cây có chứa khoảng 2.75% tinh dầu, bên trong tinh dầu có chứa hợp chất xeton, nhựa, metyl-eugenola, pinen, acid hữu cơ, phenol,…
Theo Bác sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn, Tế tân có vị cay, tính ấm, qui vào kinh Thận, Phế và Tâm.
Tác dụng dược lý của dược liệu Tế tân là gì?
Theo Đông Y
+ Tác dụng: Ôn phế, hóa đàm ẩm, giảm đau, thông khiếu, tán hàn, khu phong, chỉ khái và phát hãn.
+ Chủ trị: Đau nhức răng, đau đầu, ho có đờm, hôi miệng, đau nhức xương khớp, cảm phong hàn.
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại
+ Tác dụng kháng khuẩn: Cồn chiết xuất từ tế tân có tác ức chế trực khuẩn thương hàn và một số vi khuẩn gram dương.
+ Tác dụng giảm đau: Tế tân có tác dụng gây tê và giảm đau nhức tại chỗ.
+ Tác dụng giải nhiệt: Thực nghiệm trên động vật cho thấy nước sắc từ dược liệu có tác dụng hạ thân nhiệt.
Những bài thuốc điều trị bệnh từ dược liệu tế tân
Bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết một số bài thuốc giúp hỗ trợ và điều trị bệnh từ dược liệu tế tân như sau:
Bài thuốc trị ngoại cảm phong hàn
Chuẩn bị: Phụ tử 8g, tế tân 4g và ma hoàng 4g.
Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc đau nhức răng
Chuẩn bị: Xuyên ô 2g, bạch chỉ, tế tân và nhũ hương mỗi thứ 4g.
Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn, sau đó dùng 1 – 2g rắc vào chân răng đau nhức. Ngày thực hiện 3 – 4 lần cho đến khi khỏi.
Bài thuốc chữa đau răng kèm sưng đỏ
Chuẩn bị: Thạch cao sống 40g và tế tân 4g.
Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc trị lở miệng
Chuẩn bị: Hoàng liên và tế tân bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem tán thành bột rồi thoa vào chỗ lở.
Bài thuốc chữa chứng hôi miệng
Chuẩn bị: Một lượng tế tân vừa đủ.
Thực hiện: Ngậm tế tân 2 – 3 lần/ ngày giúp giảm mùi hôi khó chịu.
Bài thuốc trị ho kèm đờm loãng
Bài thuốc 1: Chuẩn bị can khương, bán hạ, ma hoàng, quế chi mỗi thứ 8g, tế tân, chích cam thảo và ngũ vị tử mỗi thứ 6g, bạch thược 12g. Đem các vị sắc uống và dùng hằng ngày.
Bài thuốc 2: Chuẩn bị tế tân, ngũ vị tử và cam thảo mỗi thứ 4g, can khương 6g và phục linh 12g. Dùng sắc uống hằng ngày.
Bài thuốc chữa chứng sợ nhiệt, chảy nước mắt và mắt sưng đau
Chuẩn bị: Xuyên khung 1.6g, tế tân 0.8g, quy thân 2g, phòng phong 2.4g, kinh giới 2.4g, khương hoạt 2.4g, sinh địa 2.4g, phục linh 2g, mạn kinh tử 2.4g, ma hoàng 3.2g, cảo bản 2g, hồng hoa 0.8g, 10 hạt hoa tiêu và 11 hạt đào nhân.
Thực hiện: Sắc uống.
Những điều cần lưu ý khi sử dụng vị thuốc tế tân
+ Không dùng phối hợp chung với dược liệu lê lô.
+ Không dùng cho người ho khan không có đờm và âm hư hỏa vượng.
+ Người có khí huyết kém chỉ nên dùng tế tân ở liều lượng thấp.
Hy vọng bài viết trên đây đã cho mọi người cái nhìn sơ lược về Tế tân, một vị thuốc hay trong kho tàng thuốc quý của Đông y. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, các bạn cần có sự chẩn đoán và kê đơn của thầy thuốc để dùng cho hiệu quả.
Tuyển sinh lớp Y sĩ Y học Cổ truyền Sài Gòn
Nếu bạn có nhu cầu học Y sĩ Y học cổ truyền. Hãy liên hệ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn địa chỉ số 215 D+E Nơ Trang Long – Quận Bình Thạnh - Thành Phố Hồ Chí Minh.
☎ Hotline: 07.6981.6981 - 09.6881.6981. Zalo tư vấn: 09.6881.6981