Cây ké đầu ngựa mọc dại ở khá nhiều nơi trên đất nước ta. Đông y cho rằng đây là một thảo dược quý dùng trị được nhiều bệnh như xoang mũi, mề đay hay nhiễm phong hàn… Tìm hiểu chi tiết hơn đặc điểm nhận dạng và cách dùng qua bài viết dưới đây nhé!
Nội dung chính
Cây ké đầu ngựa và quả
Nhận biết cây ké đầu ngựa
Cây ké đầu ngựa là vị thuốc quý mà dân gian và nhiều thầy thuốc Đông y đã sử dụng từ lâu. Dược liệu này còn được gọi là cây phắc ma, hay xương nhĩ. Trong ngôn ngữ của người dân tộc tày nó có tên Mac nháng. Còn tại một số tài liệu y học cổ truyền, ké đầu ngựa được ghi chép là thương nhĩ tử hoặc thương nhĩ. Theo ngôn ngữ khoa học phương Tây, người ta dùng từ Xanthium Strumarium để chỉ loại cây này.
Ké đầu ngựa thuộc họ Cúc (Asteraceae), phân bố nhiều ở miền núi và trung du của các nước châu Á. Đặc điểm cây ké đầu ngựa được mô tả như sau:
- Thân cây: Ké đầu ngựa là cây thân cỏ, chiều cao của thân trung bình chỉ từ 50 – 120cm. Trong quá trình sinh trưởng, nó mọc ra nhiều cành với rãnh nhỏ. Trên thân và cành có một lớp gai ngắn bao phủ.
- Lá cây: Lá ké đầu ngựa mọc đơn lẻ và so le, hình thù gần giống như tam giác, nhưng lại mềm mại. Vì thế nhiều người mô tả giống như hình trái tim. Ở ngoài mép lá có các răng cưa như gai nhỏ. Hai mặt của lá đều được phủ lông cứng và đều.
- Hoa: Hoa ké đầu ngựa nở vào tháng 5 đầu hè. Nó xuất hiện dưới dạng chùm mọc ra từ nách lá hoặc đầu các cành nhỏ. Có 2 loại hoa cùng được hình thành là hoa lưỡng tính và hoa cái. Bông lưỡng tính chứa 5 thùy, cấu tạo như hình ống nhỏ, còn bông cái không có tràng vào mào lông.
- Quả: Quả cây ké đầu ngựa là bộ phận được nhiều người quan tâm nhất bởi nó thường được dùng nhiều. Loại quả này khá đặc biệt bởi nó có hình bầu dục, nhưng bao phủ khắp phía ngoài là lớp gai móc nhọn. Do hoa cây này mọc theo chùm nên quả của chúng cũng tạo cụm. Bạn có thể nhìn thấy quả ké đầu ngựa màu xanh lục vào những ngày tháng 6, tháng 7 của nam.
- Đặc điểm phân bố: Trên thế giới, người ta ghi nhận ké đầu ngựa mọc tại Trung Quốc, Nhật bản… và cả Việt Nam. Cụ thể, ở nước ta cây này xuất hiện ở nhiều tỉnh thành phía bắc như Vĩnh Phúc, Sơn la, Quảng Ninh hay Lào Cai. Đặc biệt, chúng sinh trưởng rất mãnh liệt trên những bãi cỏ hoang, bờ ruộng, bìa rừng, sườn đồi, thậm chí là rìa đường.
Bài thuốc Đông y và dân gian chữa bệnh với cây ké đầu ngựa
Theo Bác sĩ YHCT Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết một số bài thuốc điển hình trị bệnh bằng cây này.
Bài trị lở loét, mụn nhọt
Nếu bạn chưa biết cây ké đầu ngựa chữa bệnh gì thì mụn nhọt, lở loét là một số trong đó. Với khả năng sát khuẩn rất tốt, cây ké đầu ngựa được nhiều thầy thuốc dùng để xử lý mụn như sau:
Bài thuốc 1: Lấy 10g quả ké đầu ngựa thái nhỏ, phơi khô pha với 20g kim ngân hoa trong 500ml nước nóng. Dùng nước này để uống đều đặn hàng ngày thay nước lọc sẽ loại bỏ được mụn và trừ lở loét.
Bài thuốc 2: Bạn dùng 10g ké đầu ngựa khô kết hợp với lượng tương ứng cây sài đất. Thêm vào đó 15g cây diếp dại và 5g kim ngân hoa cùng với 2g trôm lay. Đem rửa sạch hết tất cả và đun nhỏ lửa với 1 lít nước để uống phần cô đặc khi còn ấm. Nên dùng ké đầu ngựa trị mụn hàng ngày thay cho nước lọc để cải thiện vùng da bệnh.
Bài thuốc trị đau răng
Để giảm đau răng, viêm lợi bằng ké đầu ngựa, bạn làm như sau:
Lấy quả ké đầu ngựa khô hoặc tươi đem đun với 100ml nước cho sôi kỹ.Chắt lấy nước để súc miệng từ 5 – 10 phút mỗi ngày sau khi thức giấc và trước lúc ngủ.Trị viêm xoang
Ké đầu ngựa chữa viêm xoang
Nhiều người dùng đã thử chữa viêm xoang bằng cây ké đầu ngựa và phản hồi rất tốt. Các tiến hành như sau:
- Lấy 16g ké đầu ngựa khô kết hợp với 12g hạ khô thảo.
- Thêm vào đó 8g tân di và 6g bạc hà cùng cát cánh, trôm lay và bạch chỉ mỗi vị 4g.
- Đem tất cả đi rửa sạch và sắc nhỏ lửa với 800ml nước để được hỗn hợp cô đặc giàu dược tính. Chắt nước này uống ấm thay nước lọc trong ngày sẽ cải thiện được triệu chứng bệnh ở khoang mũi.
Bài thuốc chữa bệnh đau ở xương do phong tê thấp
Những ai đau mỏi, nhức xương do ảnh hưởng của phong tê thấp có thể dùng bài thuốc với cây ké đầu ngựa như sau:
- Lấy 12g ké đầu ngựa, kết hợp cùng lượng tương ứng ngải cứu và cỏ xước.
- Thêm vào 28g cỏ hy thiêm và 16g cây cỏ mực, cùng thổ phục linh 20g.
- Đem rửa sạch tất cả, để róc nước rồi cho vào chảo gang sao khô lại.
- Lấy các dược liệu ấy sắc với nước thật kỹ để dược tính hòa vào nhau và cô đặc rồi uống ấm.
Thực hiện mỗi ngày để ké đầu ngựa cùng các thảo dược giúp bạn đẩy lùi cơn đau ở xương khớp.
Lưu ý khi sử dụng cây ké đầu ngựa
Mặc dù công dụng cây ké đầu ngựa có rất nhiều, nhưng các nghiên cứu cũng cho thấy trong cây này có cả độc tính. Vì thế, khi dùng ké đầu ngựa, bạn cần thận trọng và lưu ý các vấn đề sau:
- Cần bốc thuốc theo đơn kê của bác sĩ, không được tự ý thay đổi liều lượng hoặc kết hợp ké đầu ngựa với các thảo dược khác.
- Khi sắc ké đầu ngựa cùng các thuốc khác để uống, tuyệt đối không được để qua đêm. Bởi uống nước đã sắc sau 1 ngày có thể gây hại cho sức khỏe.
- Nếu bạn đang nhức đầu hoặc bất thường về khí huyết, hãy thận trọng với ké đầu ngựa.
- Không dùng hạt ké đầu ngựa đã mọc mầm, bị ẩm mốc… vì nó có thể tạo ra những hợp chất độc hại.
- Nếu muốn dùng ké đầu ngựa cho trẻ sơ sinh và các chị em mang bầu, nuôi con bú, cần được sự cho phép của thầy thuốc.
- Nếu mẫn cảm với thành phần của cây này, bạn nên ngưng sử dụng và đến cơ sở y tế kiểm tra, xử lý ngay.
- Ăn uống hợp lý, hạn chế thịt lợn và sống lành mạnh khi chữa bệnh bằng cây ké đầu ngựa.
Tuyển sinh lớp Y sĩ Y học Cổ truyền tại TPHCM
Nếu bạn có nhu cầu tư vấn học Y sĩ Y học cổ truyền của Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn. Hãy liên hệ số điện thoại tư vấn tuyển sinh 07.6981.6981 - 09.6881.6981